Skręcenie stawu skokowego (kostki) - co robić?
Postępowanie w pierwszych dobach po urazie
Staw skokowy jest stawem, który najczęściej ulega skręceniu w ludzkim ciele, zarówno u osób trenujących zawodowo, jak i u trenujących amatorsko. Ilość skręceń rocznie wynosi średnio: 2-7 osób na 1000. 1/3 pacjentów wraca do pełnej sprawności, a część odczuwa przewlekłą niestabilność stawu skokowego. Brak odpowiedniej regeneracji stawu po skręceniu, może powodować:
- kolejny epizod urazu,
- przewlekłą niestabilność stawu skokowego oraz wystąpienie przewlekłego bólu i sztywności stawu,
- ograniczenie aktywności fizycznej oraz obniżenie jakości życia.
Dlaczego tak jest i jak reagować, kiedy skręciłeś kostkę? Zapraszam do lektury.
Przyczyny urazu stawu skokowego
Do urazu stawu, w większości przypadków dochodzi w wyniku nieprawidłowego postawienia stopy, która ustawia się do środa ciała. Mechanizm w jakim dochodzi do kontuzji nazywamy skręceniem w mechanizmie inwersyjnym. Staw skokowy jest szczególnie narażony na urazy ze względu na:
- znaczącą niestabilność stawu w ruchu zgięcia podeszwowego (palce skierowane w dół) w obciążeniu
- słabszą wytrzymałość więzadeł po stronie bocznej stawu (więzadła ATFL i CFL).
Przeciążenia po stronie wewnętrznej stawu skokowego również się zdarzają, ale występują znacznie rzadziej. Więzadła od strony przyśrodkowej są bardziej wytrzymałe, dlatego też, aby doszło do urazu w mechanizmie ewersyjnym (palce skierowane w górę i do boku) potrzeba większej siły.
Częstotliwość urazów jest mniejsza, jednak ze względu na specyfikę urazu rehabilitacja zwykle trwa dłużej.
Czas powrotu do sprawności po urazie, zależny jest od wielu czynników, m.in.:
- ogólnego stanu zdrowia pacjenta (m.in. chorób dodatkowych, wcześniejszych urazów, stosowanej diety),
- rodzaju urazu – skręcenie/zwichnięcie/złamanie i jego rozległości,
- fizjoterapii po urazie (m.in. wykonywaniu ćwiczeń zaleconych przez rehabilitanta).
Skręciłem kostkę i co dalej?
Warto ustalić, czy faktycznie doszło do skręcenia w obrębie stawu skokowego, zwichnięcia stawu lub jego złamania.
Jaka jest różnica?
Kiedy staw ulega zwichnięciu dochodzi do utarty kontaktu pomiędzy powierzchniami stawowymi, kości zmieniają swoje naturalne położenie, a więzadła i torebka stawowa ulegają rozerwaniu. W trakcie skręcenia stawu skokowego obserwujemy przeciążenie, naderwanie lub zerwanie w obrębie tkanek miękkich: torebki stawowej i/lub więzadeł, zaś powierzchnie stawowe nie ulegają przemieszczeniu. Złamanie to przerwanie ciągłości kości występujące w wyniku zadziałania siły zewnętrznej.
Co należy zrobić bezpośrednio po skręceniu kostki:
- Obserwować miejsce urazu - w pierwszych dniach może pojawić się obrzęk, siniak, a okolice urazu mogą być bolesne w ruchu oraz w dotyku. Z czasem możesz odczuwać niestabilność stawu (uciekanie stopy) w trakcie chodu lub aktywności sportowych.
- Diagnostykę oraz wybrać zaopatrzenie ortopedyczne - po urazie skrętnym należy wykonać RTG – celem wykluczenia złamania, ale także USG, które pokazuje na jaką skalę doszło do urazu stawu skokowego oraz jakie tkanki miękkie są uszkodzone. Warto wybrać się do specjalisty. Jeśli chcemy odzyskać sprawność, musimy wiedzieć co zostało uszkodzone, aby wdrożyć odpowiedni proces rehabilitacji. Sposobów na odciążenie tkanek mamy wiele, np. stabilizator, orteza, kule, taping sztywny. Forma odciążenia tkanek zależna jest od rozległości urazu, stanu pacjenta i jego potrzeb. W pierwszych dniach po urazie zalecana jest ochrona uszkodzonych struktur stawu, aby nie przeciążać i nie prowokować bólu.
- Zalecane jest stopniowe obciążanie tkanek, aby nie pogorszyć swojego funkcjonowania. Po ustaleniu diagnozy, jeżeli nie ma ku temu przeciwwskazań, warto zacząć wprowadzać ruch. Niektóre przypadki wymagają chwilowego unieruchomienia lub pracy w ograniczonym zakresie ruchu – warto wybrać się do specjalisty, który w odpowiedni sposób wyprowadzi pacjenta z kontuzji.
- Ruch w pierwszych dobach może być ograniczony i bolesny, siła mięśniowa zmniejszona, a czucie ruchu i pozycji stawu zaburzone. Warto zacząć wykonywać ruch wspomagany (w odciążeniu stawu), rozpocząć sesje terapii manualnej i rozluźniania tkanek miękkich. Pozwoli to zmniejszyć ból i obrzęk w obrębie stawu, a także poprawić zakres ruchomości oraz elastyczność tkanek. Ruch powinien być wykonywany z podpartą stopą i nie powodować znacznego zwiększenia dolegliwości bólowych. W dalszych etapach istotne jest wprowadzenie ćwiczeń wzmacniających oraz ćwiczeń prioprocpecji (ćwiczeń czucia głębokiego) stawu skokowego, które odrywają kluczową rolę w profilaktyce nawrotu urazu skrętnego.
- Pierwsze doby po urazie to często pojawienie się obrzęku, zaczerwieniania oraz podwyższanie temperatury okolicy urazu. Jest to typowa reakcja zapalana na uraz, której obecność wpływa na pracę struktur stawu (m. in. mięśni i więzadeł).
Obrzęk utrudnia gojenie tkanek, które pod jego wpływem stają się sztywniejsze i mniej elastyczne, a przez to bardziej podatne na kolejne urazy.
W jaki sposób dodatkowo zmniejszyć obrzęk kostki?
- Krótkotrwałe stosowanie okładów/kompresów zimnych (około 2-3 razy dziennie, po 10-15 minut) wpływa na zmniejszenie obrzęku oraz bólu tkanek. Czas trwania aplikacji zależny od poziomu stanu zapalnego oraz objętości tkanek pacjenta. Pamiętaj, aby na skórę nie przykładać zimnego kompresu bezpośrednio - użyj ręcznika lub chusty, w przeciwnym razie może dojść do poparzenia.
- Stosuj maści przeciwzapalne.
- Kompresja uszkodzonej okolicy ciała – stosowanie opaski uciskowej, bandaża elastycznego, ortezy, to dobre rozwiązanie, aby wspomóc uszkodzone struktury, a także zmniejszyć obrzęk.
- Elewacja, czyli odpoczynek z kostką uniesioną powyżej poziomu biodra i kolana. Ważne, aby stopa była podparta pod piętą.
Postępowanie po skręceniu kostki nie musi być skomplikowane. Ważne, aby było dobrane indywidualnie, ponieważ każdy z nas na co dzień mierzy się z różnymi obciążeniami, takimi jak stres, praca, czy poziom aktywności fizycznej.
Bibliografia:
- The Effect of Manual Therapy Plus Exercise in Patients with Lateral Ankle Sprains: A Critically Appraised Topic with a Meta-Analysis. J. Clin. Med. 2022, 11, 4925. https://doi.org/10.3390/jcm11164925.
- Orthopaedic Application of Cryotherapy A Comprehensive Review of the History, Basic Science, Methods, and Clinical Effectiveness. JBJS REVIEWS 2021;9(1):e20.00016 · h t tp: / /dx.doi.o rg /10.2106 / JB JS.RVW.20.00016.
- Acute ankle sprain in athletes: Clinical aspects and algorithmic approach. World J Orthop. 2020 Dec 18; 11(12): 534–558.
- Muscle Reaction Time During a Simulated Lateral Ankle Sprain After Wet-Ice Application or Cold-Water Immersion. J Athl Train. 2015 Jul; 50(7): 697–703.
- Rehabilitation Exercises Reduce Reinjury Post Ankle Sprain, But the Content and Parameters of an Optimal Exercise Program Have Yet to Be Established: A Systematic Review and Meta-analysis..Arch Phys Med Rehabil 2019 Jul;100(7):1367-1375.
- Rehabilitation of the Ankle After Acute Sprain or Chronic Instability. J Athl Train. 2002 Oct-Dec; 37(4): 413–429.
